Leiðbeiningar eftir tannúrtöku og skurðaðgerðir í munni

Við tannúrtöku og skurðaðgerðir í munni myndast sár, sem ekki er hægt að hirða um á sama hátt og venjulegt sár á húð, þ.e. með sáraumbúðum. Ráðlegt er því að halda kyrru fyrir og hvílast, til að sárgræðslan fari fram á sem eðlilegastan hátt. Opnar blóðæðar lokast þá betur og blóðlifur fær tíma til að myndast.
Forðist að sleikja eða sjúga sárið, svo og að snerta það með fingri eða verkfærum.

Blæðing
Munnvatn getur verið blóðlitað í nokkurn tíma eftir aðgerð, án þess að um teljandi blæðingu sé að ræða.  Ef blæðing er veruleg, takið þá hreinan sárabindisvöndul eða grisju, setjið yfir sárflötinn og þrýstið eða bítið þétt saman í u.þ.b. hálfa klukkustund.  Endurtakið, ef með þarf.  Betra er að hafa hátt undir höfði, þegar lagst er fyrir.  Ef blæðing stöðvast ekki, leitið þá tannlæknis.

Verkur
Þegar deyfing hverfur, má vænta óþæginda eða eymsla í sárinu svo og aðliggjandi vefjum.  Léttar verkjatöflur eins og magnyl eða íbúfen hjálpa oft.  Eftir stærri aðgerðir er ráðlagt að taka verkjatöflur nokkru áður en deyfing hverfur.  Séu þrautir enn miklar þrátt fyrir lyfjagjöf, ber að tala við tannlækni.

Fæði
Borðið reglulega og sleppið ekki úr máltíðum. Neytið mjúkrar fæðu.

Mikilvægt er að:
Forðast heita drykki
Nota ekki tóbak eða áfengi fyrstu dagana eftir aðgerð.

Bólgur
Bólga er algeng og eðlileg svörun líkamans við skurðaðgerðum og á ekki að valda áhyggjum.  Eftir meiriháttar aðgerðir er ráðlagt að nota kalda bakstra til að draga úr bólgum og verkjum.  Gott er að nota kalt, rakt handklæði eða plastpoka með ísmolum á andlit yfir aðgerðastað, sérstaklega fyrst eftir aðgerð.  Vaxi bólgan að ráði og hækki líkamshiti, ber að leita ráða tannlæknis.

Munnhirða
Skolið munninn sem minnst fyrsta daginn. Næstu daga er ráðlagt að skola með volgu vatni, gjarnan saltvatnsupplausn. Hreinsið tennurnar, en snertið ekki sárið sjálft með tannbursta. Munið að góð munnhirða er nauðsynleg eðlilegri græðslu sára.

Hvers vegna þarf skorufyllur?
Tennur mannsins eru því miður þannig úr garði gerðar að tannsýkla og óhreinindi safnast auðvellega í tyggiskorur tannanna og auka þ.m. hættuna á tannksemmdum jafnvel þó þrifið sé vel.  Skorurnar eru oft það djúpar og þröngar að burstahárin ná ekki að þrífa dýpstu pittina.  Þetta á aðallega við um sex ára jaxla og tólf ára jaxla.

Hvað er til ráða?
Best er að grípa inn í um leið og tönnin kemur upp í munnholið.  Þá er einmitt mesta hættan  á skemmdum .  Tennurnar eru auk þess oft mjög aftarlega í annars littlum munni og erfitt getur reynst að koma burstanum svo langt aftur. Með því að fylla upp í skorur tannanna verður yfirborð tannanna auðþrífanlegara.

Hvað duga skorufyllur lengi?
Skorufyllurnar duga langt fram á fullorðinsár.  Ef þær slitna óeðlilega er einfalt að koma þeim fyrir aftur og kjósa margir fullorðnir að gera það ef svo ber undir.

Hvernig er þetta gert?
Aðgerðin fellst í því að rispa upp og þrífa glerung tannanna í og við tyggiskorurnar og renna fljótandi plasti í þær.   Ekki er þörf á deyfingu nema í þeim tilfellum þegar koam þarf gúmmídúk fyrir til einangrunar. Í einstaka tilefellum koma í ljós skemmdir og þarf þá að deyfa og gera við með stærri fyllingu

Gervitennur eru hjálpartæki
Þótt óheppilegt sé að missa sínar eigin tennur þá eru gervitennur mikilvægari fyrir heilsufar og vellíðan fólks en sýktar eigin tennur. Útlit hefur einnig mikið að segja og fallegar gerfitennur geta aukið á sjálfsöryggi fólks sem kannski hefur ekki geta brosað framan í heiminn í langann tíma.

Árangur
Hversu vel tekst til við smíði gervitanna fer eftir ýmsu og getur það verið mjög einstaklingsbundið hverni til tekst.
Þættir eins og aldur, heilsa, skapferli, lögun og stærð munnisins og hve langt er síðan tennur voru fjarlægðar skipta máli. Ekki má gleyma væntingum sjúklings sem ráða miklu auk áhrifa frá vinum og ættingjum. Engir tveir eru eins og hafa skal í huga að árangur er aldrei sá sami í tveimur tilfellum.
Þá skal ávallt hafa í huga að gervitennur jafnast aldrei á við eigin tennur en svo sannarlega eru þær betri en engar tennur eða sýktar eigin tennur

 

Aðlögunartími
Það að venjast gervitönnum getur tekið langan tíma og krefst mikillar festu og þolinmæði. Það tekur suma margar vikur að ná tökum á þeim og fer m.a.eftir fyrrgreindum þáttum. Sú framandi tilfinning að hafa gervitennurnar í munninum hverfur eða a.m.k. minnkar með tímanum.

 

Tygging og tal
Enginn skyldi ætla að auðvelt sé að borða með nýjum gervitönnum fyrst í stað. Ráðlagt er að taka sér góðan tíma. Takið litla bita í fyrstu og deilið tuggunni milli beggja helminga munnsins.  Þá getur tekið langan tíma að venja sig af óeðlilegum tyggingarmáta ef áður voru notaðar lélegar gervitennur eða fáar og ónýtar eigin tennur. Þá getur verið erfitt að framkvæma ákveðin hljóð við tal en fljótlega kemst fólk upp á lag með það.  Sérstaklega er um að ræða s-og f-hljóð.

Ávanar og kækir
Ekki er æskilegt að venja sig á kæki svo sem að velta neðri góm eða vera að sífelldu japli og gnístri. Slíkt veldur óæskilegu og auknu álagi á undirliggjandi slímhúð.

 

Viðhald
Gervitönnum þarf að halda við og er ekki æskillegt nota tennur lengur en í tíu ár. Undirstöðuvefir tannanna taka breytingum með árunum og gera það að verkum að tennur fara að passa verr. Í millitíðinni er hægt að leiðrétta smá breytingar á undirlaginu með því að fóðra tennurnar. Komið reglulega í eftirlit og látið tannlækninn skoða  ástand tannanna með reglulegu millibil svo unnt sé að grípa inn í. Lélegar gervitennur gera illt verra og geta gert það að verkum að þegar loksins á að gera nýjar tennur verður árangurinn ekki eins góður.

Þrif
Um þrif á gervitönnum gilda sömu lögmál og með eigin tennur.  Þær þarf að þrífa kvölds og morgna og jafnvel milli mála  Notið þó ekki tannkrem því í því er slípimassi sem eyðir upp plastinu.  Best er að nota handsápu.
Fyllið vaskinn af vatni og þrífið tennurnar yfir vatninu því þá er síður hætta á að ef þið missið tennurnar þá muni þær brotna.
Þá er einnig gott að nota þar til gerðar hreinsitöflur sem leggja má tennurnar í yfir nótt sem leysa upp tannstein og önnur óhreinindi.  Tannsteinn getur nefnilega einnig lagst á gervitennur eins og aðrar tennuur.  Einnig getur verið gott að láta tennurna liggja í klórhexedín munnskoli af og til en við það drepast bakteríur og sveppir.  Klórhexedín fæst í öllum apotekum undir sérheitinu Corsodyl
Hreinar tennur falla betur að undirlaginu, líta betur út og koma í veg fyrir andremmu.

Á næturnar
Ekki er mælt með því að sofið sé með tennurnar. Að öllu jöfnu þarf slímhúðin hvíld yfir nóttina auk þess sem beinrýrnun getur orðið hraðari sökum aukins álags.  Geymið tennurnar í köldu vatni.  Forðist algerlega að geyma tennurnar þurrar.
Með reglulegu millibili getur verið gott að geyma tennurnar í sótthreinsandi legi, annaðhvort í óþynntum legi í nokkra klukkutíma eða yfir nótt í þynntum legi.Corsodyl eða sambærilegir vökvar eru sérstaklega góðir og geta komið í veg fyr sveppasýkingar.  Fáið ráðleggingar hjá tannlækninum um slíkt.

Er aukin hætta á tannskemmdum fyrir og eftir meðgöngu?
Í raun hafa engar rannsóknir sýnt fram á bein tengsl þungunar og aukinnar tannskemmdatíðni.  Það eru miklu frekar utanaðkomandi þættir sem þeim valda. Utanaðkomandi þættir eru m.a.. sykurneysla og þrif. Þegar að verðandi mæður hætta að vinna og hafa meira tíma aflögu heima við hættir þeim til að breyta matarvenjum sínum og narta meira milli mála.  Þetta er sérstaklega áberandi eftir meðgöngu þegar að vökunætur og tímaleysi gera það að verkum að nart milli mála eykst. Þrifnaðarvenjur breytast einnig og mæður jafnt sem feður sofna oftar með óburstaðar tennur.

 

Hvað get ég gert?
Það sama og venjulega bursta og nota tannþráð en hafa í huga að breytingunum sem fylgja barneigninni fylgja oft breytingar í matar og þrifnaðarvenjum.  Margar mæður tala um að tennur þeirra skemmist á meðgöngunni. Það getur verið rétt en munið að það eru Karíus og Baktus sem skemma tennurnar og þeir lifa á sykri.  Þungunin hefur ekki áhrif beint eða óbeint á þá heldur er það burstunin sem skiptir máli.

Hvað með tannholdið?   
Öðru máli gegnir um tannholdið. Bakteríur í tannholdinu sem að öllu jöfnu valda ekki neinum óþægindum geta nýtt sér progesterone og estradiol hormón úr blóðinu sem fæðu.  Þetta eru þau hormóm sem líkami kvenna framleiðir meira af við þungun. Bakteríunum fjölgar þ.a.l. og erfiðar reynist að berjast gegn þeim  Þá valda þessi hormón einnig breytingum í fínum háræðum tannholdsins sem gera það viðkvæmara fyrir áreiti frá bakteríum og áverka  t.d. frá tannbursta.  Einnig er talið að bæling ónæmiskerfis hafi áhrif enn fyrrgreindir þættir ráða meiru.Til er nokkuð sem heitir “meðgöngu-tannholdsbólga” og er nokkuð algeng.  Talið er að  30-100% kvenna finni fyrir einhverjum einkennum tannholdsbólgu aðallega á þriðja til áttunda mánuði meðgöngu. Tannholdið á milli tannanna verður skyndilega mjög bólgið og blæðir úr tannholdinu við minnstu snertingu  Þá geta komið all fyrirferðamiklir stakir bólguhnúðar í  tannholdið á milli tannanna.

 

Hvað er til ráða?
Munið bara að þungunin sjálf veldur ekki bólgunum. Það bakteríunar sem það gera. Þungunin og breytingin sem hún veldur gerir bara bakteríunum auðveldar fyrir. Þess vegna eru það alltaf þrifin sem skipta mestu máli. Regluleg notkun tannþráðs og burstun tvisar á dag er alltaf lykilatriði. Ef vart verður við bólgur í tannholdi leitaðu til tannlæknis og hann á að geta leiðbeint þér varðndi notkun á munnskoli sem oft hjálpa í verstu tilfellunum.